Thái Phiên – Wikipedia tiếng Việt

Thái Phiên (1882 - 1916) là một nhà hoạt động cách mạng, người đã cùng với vua Duy Tân chống Pháp. Ông bị Pháp bắt và xử chém vào ngày 17 tháng 5 năm 1916.^[1]

Thái Phiên quê tại làng Nghi An, xã Hòa Phát, huyện Hòa Vang, tỉnh Quảng Nam (nay là Khối Nghi An, phường Hòa Phát, quận Cẩm Lệ, TP Đà Nẵng).^[2] Thời trẻ ông đi tu tại chùa Cổ Lâm (miền núi Quảng Nam). Một thời gian sau, ông vào Bình Ðịnh làm nghề dạy học và hoạt động cách mạng, tham gia khởi nghĩa chống Pháp. Năm 1904, ông tham gia phong trào Ðông Du, năm 1908 ông tham gia Duy Tân cùng Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh. Từ năm 1913, ông là một trong những người lãnh đạo Việt Nam Quang Phục Hội miền Nam Trung Kỳ.

Ðầu năm 1916, ông và Trần Cao Vân đã gặp Vua Duy Tân thống nhất kế hoạch khởi nghĩa lật đổ Pháp. Kế hoạch bị tiết lộ, cuộc khởi nghĩa không thành, Thái Phiên, Trần Cao Vân và Vua Duy Tân bị Pháp bắt trên đường lên căn cứ vào rạng sáng ngày 4 tháng 5 năm 1916. Ngày 17 tháng 5 năm 1916, cùng với hai chiến hữu của mình là Nguyễn Quang Siêu, Tôn Thất Ðề và một số người khác, ông bị thực dân Pháp và Nam triều xử chém tại cống Chém (An Hòa, Thành phố Huế), chôn lấp cùng một hố với Trần Cao Vân.

Tháng 6 năm 1925, bà Trương Thị Dương, người cùng hoạt động trong Việt Nam Quang Phục Hội, nhóm của ông, đã bí mật đưa hài cốt hai ông từ An Hòa về chôn gần tháp Hòa thượng Kiết Mao thuộc xã Thủy Xuân. Sau đó 11 ngày việc cải táng có nguy cơ bị bại lộ, bà Dương lại từ Quảng Trị vào, rồi đêm đến bí mật đào hài cốt hai ông đem chôn chung một mộ tại đồi thông Từ Hiếu (trên đường lên lăng Tự Ðức).

Tên của ông được đặt cho nhiều con đường và trường học tại các thành phố.
Năm 1945 khi khới nghĩa giành chính quyền thành công ở Đà nẵng, từng có thời gian đổi tên Đà nẵng thành Thái Phiên. Tại TP Đà Nẵng có đường Thái phiên tại quận Hải châu, trường học và câu lạc bộ của các cán bộ hưu trí trung cao cấp mang tên Thái Phiên.

Tại tỉnh Quảng nam, tên của ông được đặt cho một đường phố ở TP Hội An, một đường phố ở Thành phố Tam Kỳ, 1 trường học ở huyện Thăng bình, 1 trường học ở TP Tam Kỳ.

Ở các thành phố Hà Nội, Huế, Vinh, Đông Hà, Buôn Ma Thuột, Nha Trang đều có tên đường Thái Phiên.
Tại thành phố Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình có đường Thái Phiên ở phường Nam Lý (đoạn từ đường Hà Huy Tập đến Tôn Đức Thắng)
Tại thành phố Đà Lạt có làng hoa Thái Phiên và đường Thái Phiên.

Tại Hải Phòng có trường trung học Thái Phiên nổi tiếng tại 258 phố Đà Nẵng, phường Cầu Tre,quận Ngô Quyền.

Tại TP Hồ chí Minh có đường Thái Phiên ở phường 10 quận 11 và trường Thái Phiên tại đường Minh Phụng phường 16 quận 11.